Onlangs had ik een afspraak staan voor een gezonde, blije 3 jarige ruin. Er waren geen grote problemen bekend en toch vond dit consult plaats. Is dit nuttig of overdreven? Tijd voor een blog om de voors en tegens op een rij te zetten.
Aan het werk
Na de veulentijd bij hun moeder en een paar jaar spelen in de wei met leeftijdsgenoten of paarden van andere leeftijden, breekt voor de meeste paarden de tijd aan dat ze aan het werk gaan. Bij voorkeur gebeurt dat heel geleidelijk, met kennis van gedrag en trainingsleer, en krijgt het paard de kans om dit fysiek en mentaal rustig te verwerken.
Werken met een jong paard
Op de discussie die gaat over op welke leeftijd je mag gaan belasten gaan we nu niet al te diep in, daar zijn andere stukken over geschreven. Toch wil ik kort aanstippen dat de kennis die we hebben over het bewegingsapparaat erop wijst dat gedoseerd belasten van een paard vanaf 2,5-3 jaar juist een gunstig effect kan hebben op de belastbaarheid op lange termijn. Maar houd wel dat woord in gedachten: gedoseerd.
Goed, terug naar dat jonge paard dat net beleerd wordt. En terug naar de vraag die bovenaan deze blog staat: heeft mijn driejarige een fysiotherapeut nodig?
Fysiotherapie bij klachten en preventieve controles van je paard
In de praktijk zie en hoor ik dat fysiotherapie bij paarden steeds meer ingeburgerd raakt, zeker bij paarden die in de sport lopen of regelmatig ingezet worden voor recreatief werk. Dat gebeurt vaak curatief, dus om bestaande en opgemerkte klachten, zoals een blessure, pijn of beperkingen, te verhelpen, maar steeds vaker gebeurt dat ook preventief. In dat laatste geval kiest een ruiter of eigenaar ervoor zijn of haar paard regelmatig te laten controleren en behandelen vóórdat er grote problemen ontstaan.
Ik ben daar een groot voorstander van. Paarden laten doorgaans pas in een laat stadium zien dat ze ergens last van hebben. Voor die tijd compenseren ze, waarbij ze manier zoeken om het werk toch te kunnen blijven doen, terwijl ze de pijnlijke of beperkte structuren proberen te ontzien en vooral niet laten merken dat het eigenlijk niet zo lekker gaat. Door dat compenseren kunnen er echter wel andere problemen ontstaan. Uiteindelijk is het resultaat vaak een blessure, die ‘ineens’ lijkt te ontstaan, of verzet, wat nogal eens niet herkend wordt als een signaal dat er iets echt niet goed gaat.
De stap van curatief naar preventief onderzoeken en behandelen is vaak een logische. Paardeneigenaren die een fysiotherapeut ooit inschakelden omdat ze een probleem hadden met hun paard, kiezen en er daarna vaak voor om in het vervolg te proberen problemen voor te blijven.
Groei en ontwikkeling van het paard in de eerste drie jaar
Laten we weer teruggaan naar die driejarige. Ik heb mensen wel eens horen zeggen dat zij pas een fysiotherapeut voor hun paard inschakelen als die paarden het ‘verdienen’. Verdienen houdt dan in dat deze paarden een bepaalde leeftijd en een bepaald niveau moeten bereiken om daarvoor in aanmerking te komen.
Wellicht spelen de kosten hierbij een rol. Onderzoek en behandeling kosten geld. Daarnaast speelt vaak de gedachte dat een jong paard vast nog niet veel zal mankeren. Ze hebben immers nog een jong lichaam, zijn nog jong en onbedorven, sterk en zonder slijtage.
Hoewel ik me iets kan voorstellen bij beide argumenten, zie ik het toch echt anders. Om te beginnen bij het idee dat een driejarige vast niks mankeert. Als we alleen al beginnen bij de geboorte, dan weten we dat dit niet altijd zo gemakkelijk gaat. Vastzitten in het geboortekanaal, op de grond vallen, opgevouwen hebben gezeten in de baarmoeder en dan ter wereld komen met wiebelige, lange stelten. Soms mooi recht, maar geregeld toch ook wat krom.
Daarna volgt de periode van gaan staan en lopen, wat vaak goed gaat, maar soms ook uitdagingen met zich meebrengt. Denk aan scheefstanden van benen, weke kogels en meer. Vervolgens gaat dat schattige veulentje groeien. En hard ook! Dan schieten ze door naar, bij een paard, een stokmaat van 1.60-1.80m. In de eerste 2,5 jaar vindt zo’n 95% van die groei plaats. Botten groeien, gewrichten, spieren, pezen en banden doen mee. Ook dat gaat vaak aardig goed, maar toch kunnen ook in die fase al wat probleempjes ontstaan. Niet ieder skelet ontwikkelt volledig symmetrisch.
Liever gezegd: er is altijd een bepaalde mate van asymmetrie. Daarbij komt dat veulens en jonge paarden rennen en spelen. Dat is goed, dat is zelfs nodig voor de ontwikkeling van een sterk bewegingsapparaat en van hun motoriek, maar ze vallen ook weleens, delen klappen uit of ontvangen die. Ze blijven een keer ergens in hangen of krijgen een zet terwijl ze net hooi eten en met hun hals tussen de buizen staan. Deze lijst is nog veel langer te maken, maar de kern van het verhaal is: er gebeurt een hoop in die eerste jaren.
Na de opfok
Sommige mensen kiezen ervoor om hun paarden na de opfok periode te laten röntgenen. Dat geeft waardevolle informatie. Maar het zegt niet alles. De asymmetrie, een bewegingsbeperking die ontstaan is in de rug naar een val, dat bewegingspatroon dat een beetje veranderd is na die hoefzweer of dat wondje, bespiering die (nog) niet gelijkmatig ontwikkeld is, dat soort zaken wordt daarbij niet in beeld gebracht.
En dat is precies wat je eigenlijk wel zou willen weten voor je echt met je paard gaat werken: hoe staat hij ervoor? Wat zijn zijn bewegingsmogelijkheden? Heeft het paard een normale mobiliteit of is hij juist hypermobiel of van nature wat stijver? Zijn er links-rechtsverschillen en zo ja, zijn deze te verhelpen met behandeling. Is hij ergens pijnlijk? Hoe is zijn coördinatie? Of heel simpelweg: hoe is zijn exterieur en bespiering en zijn er zaken waar je rekening mee kunt houden in de training?
Zie een fysiotherapeutisch onderzoek bij een jong paard als een nulmeting. Je weet na zo’n consult hoe je paard ervoor staat. Je weet waar je rekening mee kunt houden. Bovendien kunnen de punten die hem in de weg zitten en behandeld kunnen worden direct aangepakt worden, zodat hij niet meteen hoeft te beginnen met compenseren.
Een drie-, vier- of vijfjarig paard is vaak nog lang niet klaar met ontwikkelen. Zijn lichaam verandert nog. In dat proces zal hij zelf vaak een beetje zoekend zijn naar manieren om zijn lichaam te gebruiken. Goede fysiotherapeutisch begeleiding is dan zinvol. Je geeft je paard een betere start, hebt minder kans op verzet, minder kans op blessures en vergroot de kans op een paard dat langdurig en met plezier in sport (of recreatie) zijn werk kan doen.
Daarmee komen we weer terug op het argument van de kosten. Ja, een consult kost uiteraard geld. Maar een blessure brengt vaak meer kosten met zich mee. Onnodige ‘gevechten’ met een paard maken niemand blij. En een sportpaard dat het beste uit zichzelf kan halen zal beter presteren in de sport en zo ook meer waard worden.
Wat mij betreft verdient ieder paard het om van jongs af aan goed begeleid te worden. Preventieve controles, liefst beginnend voordat hij beleerd wordt. Bedenk ook: een paard zal niet moedwillig wel in de linkergalop willen aanspringen en niet in de rechter. Geen enkel paard zal zich zomaar achterover laten vallen of gevaarlijke acties uithalen. Als zoiets gebeurt begrijpt het paard het niet, is hij angstig óf heeft hij fysiek ongemak. Blijf die situaties voor door een paard niet alleen met rust en verstand te beleren, maar ook fysiek goed te begeleiden. Het zal jou als ruiter of eigenaar, maar ook het paard veel brengen. Zo wordt het moeilijke, maar mooie traject van een paard opleiden nog leuker en is de kans groter dat je doelen bereikt worden.
Nog een laatste tip
Ik pleit er weliswaar voor dat je samenwerkt met een goede fysiotherapeut, maar jouw eigen rol is net zo belangrijk. Jij kunt zelf ook veel leren zien en voelen. Je paard observeren op stand, je paard palperen (afvoelen) en observeren in beweging. Zo kun je echt van dag tot dag monitoren of het goed gaat met je (jonge) paard.
De online cursus FIT TO COMPETE bestaat uit bijna 200 video’s die je direct kunt toepassen bij het paard. Kijk eens op https://bartelsinstituut.nl/online-modules/fit-to-compete/
En is je paard niet jong meer? Dan geldt eigenlijk hetzelfde: zorg dat je problemen voor bent. Leer zelf kijken en voelen én plan preventieve controles in met een professional. Vaak helpt dit, ook als er geen grote problemen zijn, toch om weer een stapje verder te komen in de training en ontwikkeling van je paard.
